Dakamperen

Rooftop residency
Harro de Jong, landschapsarchitect, en Martijn Duineveld, sociaal geograaf hadden op initiatief van Pop Up City en We the City de vraag gekregen om een week lang op een dak te kamperen. De Jong en Duineveld spraken ontwikkelaars, mensen van de gemeente en gebruikers. Ze bezochten verschillende daken, broedplaatsen en werkten op parkeerdekken die uitkeken over het gebied. Slapen deden zij in een provisorisch aangelijnd tentje op het dakterras van 6 bij 6 meter van Our Domain in Amsterdam-Zuidoost. Doel van dit initiatief en de residentie was om de potentie van het daklandschap in transformatiegebied Amstel 3 in Amsterdam-Zuidoost te onderzoeken. Maar misschien wel van alle daken.

Konijnenbotjes
De Jong en Duineveld presenteerden op een bijzondere wijze. Duineveld vertelde korte, haast poëtische teksten waarna De Jong aan de hand van ingelijste tekeningen zijn punt maakte. Een soort live-PowerPoint. Meteen werd duidelijk dat beiden scherp hebben geobserveerd. De Jong had zich verbaasd over de vele konijnenbotjes die her en der op de daken lagen. Oorzaak: meeuwen. Amstel 3, waar OurDomain is gebouwd, bestaat uit een dikke laag zand, in de jaren zestig aangebracht op de diepliggende Bullewijker-veenpolder. Zand dat voor konijnen hét walhalla is: alsof ze in de duinen zijn. Door hun grote aantal zijn ze vatbaar voor de konijnenziekte myxomatose waardoor ze blind en apathisch worden. Dat trekt weer meeuwen aan want: een makkelijke prooi. Deze eerste in een reeks superscherpe observaties die de heren vertelden was meteen raak.

Aanraakbaar
Vervolgens kwamen in hun wervelende presentatie veel onderwerpen langs. Te veel om hier te beschrijven. Ik bied u mijn eigen perspectief op hun sterke analyse aan. Terwijl De Jong en Duineveld vertelden staarde ik de verte in, overweldigd door het schitterende uitzicht. Het groene hart leek vanaf deze hoogte aanraakbaar. Even wilde ik de kerktorens in de verte naar believen naar links of rechts swipen. Het landschap vouwt zich prachtig om Amstel 3 heen. Direct aan mijn voeten op 17 hoog lag een daklandschap dat inmiddels overal te zien is: een eindeloze combinatie van zonnepanelen, hier en daar een installatie om ramen te kunnen lappen, airco’s en andere brommende machines. Ik vond het een mooie metafoor: wie kortzichtig en dichtbij denkt en kijkt, krijgt zonnepanelen en brommende airco’s; wie in de verte en op lange termijn kijkt, krijgt natuur (en/of het groene hart) cadeau. Hoog wonen biedt ongekende uitzichtkwaliteiten, die lang niet worden uitgebuit. Uitzicht wordt soms in een makelaarsfolders benoemd, maar in beleidsstukken over gebiedsontwikkeling is de focus vaak sterk intern gebiedsgericht. Daarmee worden de uitzichtkwaliteiten niet erkend, en niet meegenomen in de gebiedspromotie. Een gemiste kans. Terwijl hoogte zo mooi rust en uitzicht geeft. “De yogaschool kan zijn deuren sluiten” aldus De Jong.

Dakregisseur
De Jong en Duineveld brachten me deze middag bij dat dak en het landschap samen -daklandschap- ongekende mogelijkheden biedt. Maar let op: voor je het weet zit je op het dak net zo hard te functiescheiden als vroeger op de begane grond. Daar proberen we juist te mengen, terwijl op het dak vaak de keuze voor één concept wordt gemaakt. Zonnepanelen én groen, én waterberging én uitzicht: het is allemaal prima te combineren en het maakt de daken sterker, want: diverser, aldus de heren. Waar op de begane grond de plintmanager/regisseur/strateeg/ontwikkelaar/influencer inmiddels gemeengoed aan het worden is, hield De Jong een sterk pleidooi voor de dakregisseur. Die kan er voor zorgen dat niet ieder gebouw alle problemen op zijn eigen dakje probeert op lossen maar zorgt voor interactie, afwisseling en diversiteit. Net als op de grond.

Openbaar daklandschap
Nog te weinig wordt meegedacht met de natuur. Nestkastjes worden onderdeel van een afvinklijst om duurzaamheidsdoelen te scoren. Of dat daadwerkelijk de beste oplossing is blijft een open vraag. De Jong en Duineveld zien het toekomstig daklandschap van Amstel 3 als rots, die in een groen landschap ligt. Die ‘rots’-gedachte biedt meer oppervlak voor meer dieren dan je zou denken. Waarmee gelijk de biodiversiteit van Amstel 3 flink omhoog gaat. Want het gras ziet er groen uit maar is zeker niet biodivers.

Heel scherp was de 40-40-20-constatering als het om uitzicht gaat. Aanvankelijk dacht ik dat dit een variant was op de verdeling van financieringscategorieën voor woningen: 40% sociaal, 40% middensegment en 20% vrije sector. Zij bedoelden dat 20% het mooiste uitzicht heeft, 40% ergens middenin zit en de andere 40% alleen begane grond of de eerste woonlagen heeft, zonder uitzicht. Dat schept verplichtingen. Maak de daken onderdeel van een openbaar toegankelijk programma was een aanbeveling. Het zou fantastisch zijn als je straks in Amstel 3 kan dakhoppen, zoals je nu al kan in de Wibautstraat (ZOKU, Canvas in het Volkshotel en dakbiertuin GAPP op Hotel Casa). Ruimtelijk/planologische/juridische systematiek die publiek toegankelijke dakterrassen garandeert bestaat (nog) niet. De een buit zo’n plek commercieel uit ( hash tag UWAH), de ander ziet het nut er (nog) niet van in. Dat er potentie genoeg ligt, lieten de heren overtuigend zien. ‘De wereld wordt groter door verdichting’ aldus de Jong. ‘Daken maken is het geluk van anderen maken’.

Als alle kansen en potenties die Harro de Jong en Martijn Duineveld overtuigend presenteerden verzilverd gaan worden gaan we -vanaf de 17e verdieping- een mooie tijd tegemoet.

Met dank aan Jorne Visser van PUC en de foto’s van Randy da Costa.