Stadsarchief Amsterdam 18 april 1968
Ik was op zoek naar de geschiedenis van de Bijlmermeer. Althans, naar een specifieke geschiedenis.
Sinds ik er mijn middelbare school doorbracht ben ik gefascineerd door opkomst en ondergang. Als puber zag ik in de jaren tachtig de wijk afglijden. Inmiddels zijn grote delen afgebroken en vervangen door nieuwe gebouwen. Wat is er voordat de groene polder verdween onder een dik pak wit zand gesloopt om er te kunnen gaan stadsuitbreiden? Wie zijn die oorspronkelijke Bijlmermeerbewoners die moesten wijken voor Amsterdammers op zoek naar een woning? Waar stonden hun boerderijen? Waar hield de oude stad op en begon de polder Bijlmermeer? Op naar het Stadsarchief. Online zijn zeeën aan foto’s te bekijken waarin je gelukzalig kunt verdrinken.
Na de zoveelste foto van de zoveelste afgebroken boerderij stuitte ik op een foto van 18 april 1968. Een wonderlijke foto. Een fascinerende foto ook. We zien een hoogspanningsmast die de benen lijkt te nemen. Twee zwarte steunpilaren van de mast blijven stilstaan in de wei terwijl het staalwerk de aarde opzoekt. Alsof de mast per ongeluk over zijn eigen voeten struikelt. Bang voor de komende verandering? Beledigd, omdat het zichtbaar in de lucht dragen van dikke stroomkabels verleden tijd zou worden? Rechts in beeld holt een man weg. Valt de mast de verkeerde kant op? Anders hoef je toch niet weg te rennen? Valrichting fout ingecalculeerd? Hoe langer ik naar de foto kijk hoe sterker ik denk: wat een symbolisch beeld. Er is een stad gebouwd, ooit op geduldig papier getekend. Die stad gedroeg zich in de praktijk niet zoals er op papier was bedacht. Hij boog zich helemaal de andere dan de geplande kant op.
Aanvankelijk renden stadsplanners en politici inderdaad weg toen zij zich meer en meer geconfronteerd werden met de problemen in de Bijlmermeer, stad van de toekomst. De wijk lag letterlijk en figuurlijk op grote afstand van het stadhuis. Stadsvernieuwing werd hip, stadsuitbreiding vergeten. Na lang pappen en nathouden is uiteindelijk de sloopkogel tegen de stad van de toekomst aan gezwiept. Weg met de ideale stad. Weg met de vervuiling, de junkies, het asociale gedrag. Staat deze hoogspanningsmast in vrije val symbool voor wat er nu in de Bijlmermeer plaatsvindt? Daar wordt momenteel met grote voortvarendheid opnieuw (wéér opnieuw) aan de stad van de toekomst gesleuteld. De bouw van 20.000 woningen in kantorengebied Amstel 3 is in volle gang. In de rechthoek tussen Johan Cruyffarena, spoorlijn AUMC en autosnelweg A2 wordt driftig gesloopt, alweer. Karakteristieke jaren tachtigkantoorpanden gaan plat om plaats te maken voor woontorens (hier staat: ‘karakteristiek‘, niet: ‘mooi‘). Waarom zou het anno 2021 wél lukken om papieren plannen daadwerkelijk een-op-een gerealiseerd te krijgen? Wat maakt dat de aanpak die er nu ligt, succesvol is, of gaat worden? Wie draait er aan de knoppen? Wie rent er straks als eerste weg, mocht het (weer) fout gaat?
Bron: Stadsarchief Amsterdam, Archief van de Dienst Ruimtelijke Ordening en rechtsvoorganger
Bovenaan dit blog staat foto nummer 010009013727. Ik nam de gok en veranderde van dit nummer het laatste cijfer in een -8-. Het beeld dat naar voren kwam had eenzelfde omschrijving als de andere foto: ‘Eén van de te slopen 150 KV hoogspanningsmasten nabij (oude) Rijksstraatweg naar Abcoude naar aanleiding van plan tot ophoging van de Bijlmermeer (Gemeente Weesperkarspel)’. Maar wát een verschil. Een gevelde mast; horizontaal als een vers kadaver in de wei. De stalen spanten zitten nog steeds vast aan de zwarte, bijna elegante voetjes. Links en rechts lopen groepjes mensen naar de gevelde mast toe. Één cijfer maakt het verschil. Het leven gaat door. Die mast niet. Een middagje beeldbanken en mijn zoektocht naar Bijlmerboeren is voorlopig naar de achtergrond verschoven. Komt nog wel.
